ZESPÓŁ:
arch. Grzegorz Ziętek
arch. Anna Sokalska
arch. Joanna Tlaga
LOKALIZACJA
Chorzów znajduje się w centrum Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, a pod względem geologicznym na obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. W Chorzowie, w bliskim sąsiedztwie centrum miasta znajduje się Park Śląski, dawny Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku im. Gen. Jerzego Ziętka. Stanowi on osnowę ekologiczną Konurbacji Górnośląskiej, główną atrakcję turystyczną, a przede wszystkim miejsce spotkań i wypoczynku mieszkańców Chorzowa.
Czynnikami, które kształtowały powstanie i rozwój konurbacji, a w tym Chorzowa były przede wszystkim hutnictwo i górnictwo, głównie węgla kamiennego. Węgiel jest inherentnie wpisany w historię regionu i miasta. Warto zaznaczyć fakt, iż podczas odkrywki węgla kamiennego pod koniec XVIII wieku natrafiono tu na wody solankowe, które dały początek uzdrowisku.
Teren opracowania znajduje się w północnej części miasta Chorzów i graniczy z miastem Bytom oraz z miastem Świętochłowice. Obszar objęty konkursem to teren u zbiegu ulic Łagiewnickiej i Niedurnego. Cały obszar projektowy można podzielić na trzy charakterystyczne podobszary. Główny podobszar, zajmujący największą powierzchnię znajduje się po zachodniej stronie ul. Łagiewnickiej, drugi to park ze stawem przy skrzyżowaniu ulic Łagiewnickiej i Niedurnego, trzeci to teren o kształcie nieregularnego wydłużonego prostokąta położony w północno-wschodniej części terenu objętego zakresem projektu – ten podobszar posiada dostępność drogową od drogi krajowej nr 79 – ul. Katowicka.
Zakres projektu obejmuje obszar złoża surowców ilastych ceramiki budowlanej „Barbara”, eksploatowanego do 60. lat ubiegłego wieku, jako surowiec dla potrzeb istniejącej w tym miejscu cegielni, o tej samej nazwie. W przeszłości przedmiotowy obszar znajdował się w granicach obszaru górniczego, związanego z ruchem nieistniejących już zakładów górniczych: KWK „Barbara-Chorzów”, a wcześniej – KWK „Śląsk-Matylda”. Obecnie na skutek składowania na tym terenie odpadów głównie powęglowych z zakładów przeróbczych lub wyrobisk udostępniających złoże oraz innych odpadów, analizowany teren wykazuje znaczne zróżnicowanie wysokościowe, w szczególności znamienne w rejonach istniejących skarp zwałowisk, których wysokości względne, w stosunku do terenów rodzimych, wynoszą do ok. 10 m. Odpady pogórnicze złożone z kamieni piaskowca, łupka przywęgłowego i ilastego zawierały duże ilości pokruszonego węgla lub miału węglowego. W czasie pożaru hałdy w 2008 r. zasypywano ją gliną w celu odcięcia dopływu tlenu, a spalanie ograniczało się do miejsc o dużej koncentracji miału węglowego, które aktualnie, po badaniach termowizyjnych ujawnia się emisją pary wodnej.
Zjawisk zostało sklasyfikowane jako anomalia termiczna.
CELE
Celem nadrzędnym proponowanej koncepcji jest określenie wspólnego, jednolitego wyrazu architektonicznego przestrzeni publicznej w celu nadania jej łatwo rozpoznawalnego charakteru decydującego o jej indywidualnej nowej tożsamości w kontekście historycznym, kulturowym, gospodarczym i społecznym.
Koncepcja wskazuje możliwe kierunki zagospodarowania terenu objętego opracowaniem z wykorzystaniem jego walorów inwestycyjnych. W projekcie wskazano potencjał inwestycyjny terenu objętego konkursem oraz możliwości jego wykorzystania. Opracowanie przedstawia koncepcję ukształtowania i rozplanowania nawierzchni, zieleni, elementów towarzyszących a przede wszystkim rodzajów proponowanej zabudowy i komunikacji.
Holistyczna wizja ukształtowania przestrzeni wpisuje się zarówno w skali lokalnej, całego systemu miejskiego, a nawet konurbacji (w zakresie tras pieszych i rowerowych).
Środkiem pośrednim służącym finalnemu zagospodarowaniu terenów jest uzyskanie zrewitalizowanego terenu przygotowanego pod inwestycję poprzez jego makroniwelację, likwidację zjawisk termicznych oraz utylizację odpadów występujących w obszarze opracowania.
Starannie dobrane elementy przestrzeni mają w zamyśle twórców być odpowiedzią na problemy mieszkańców, wypełniać niszę w zakresie funkcjonalnym służącym potrzebom lokalnej ludności. Wysokiej jakości zagospodarowanie spełnia współczesne standardy, wymagania techniczne oraz staje się jednocześnie interesującą ofertą turystyczną miasta. Projekt ma budować lokalne więzi pomiędzy mieszkańcami, być może budować solidarność międzypokoleniową przez egalitarne traktowanie przestrzeni. Duży obszar projektu pozwala spełnić wszystkie te wymagania.
Założenia kulturalno-rozrywkowe, wielofunkcyjność przestrzeni, bogata oferta wydarzeń mają integrować ludzi z miasta, okolic, a być może skłonią mieszkańców konurbacji do częstszego odwiedzania Chorzowa.
ATUTY, BARIERY, SZANSE I ZAGROŻENIA
Walory urbanistyczne tej części miasta objętej zakresem koncepcji stwarzają duży potencjał do zaprojektowania przestrzeni o funkcji reprezentacyjnej i rekreacyjnej, nadające miastu jego dynamiczny, wielowymiarowy klimat i umożliwiającej powstanie nowych przestrzeni atrakcyjnych dla ich potencjalnych użytkowników.
Aktualny stan części miasta objętej granicami opracowania nie stanowi przyjaznej przestrzeni miejskiej. Wpływ na to ma m.in. składowane odpady komunalne i pogórnicze, zjawisko anomalii termicznej, zaniedbana zieleń i brak programu funkcjonalnego. Do słabości sąsiedztwa analizowanego terenu należy również zła kondycja ekonomiczna części mieszkańców Chorzowa, a co za tym idzie zdegradowana przestrzeń i budynki w złym stanie technicznym.
Proponowana interwencja jest szansą dla tych terenów – poprzez wprowadzenie nowej tkanki i lokalne zainwestowanie w obiekty generujące ruch ludzi istnieje duże prawdopodobieństwo zadziałania katalizy urbanistycznej i przywrócenie wysokiej wartości obiektów w sąsiedztwie. Ponadto przewiduje się uzupełnienie fragmentów chaotycznej zabudowy i stworzenie jednorodnych stref funkcjonalnych.
Zanieczyszczenie gleby, anomalia termiczna, a co za tym idzie, brak zainwestowania terenów są największymi wadami analizowanego terenu. Powyższe wady są jednocześnie jej szansą – przez umiejętną ingerencję w tę przestrzeń można stworzyć nową wartość. Należy jednak zwrócić szczególną uwagę, żeby ten dziewiczy teren otrzymał stosownej, wysokiej jakości zagospodarowanie.
Opracowania geotechniczne związane z oczyszczeniem terenu hałdy i miejsc składowania odpadów komunalnych, wraz z makroniwelacją terenu, wskazują na możliwość zagospodarowania tych terenów pod zabudowę.
IDEA; FORMA; ROZWIĄZANIA ARCHITEKTONICZNO – PRZESTRZENNE
Inspiracją dla projektu koncepcji jest anomalia termiczna występująca na terenie opracowania. Zjawisko anomalii określa pewną nieprawidłowość, nierówność, odchylenie od wartości typowej lub średniej. Twórcy koncepcji zdecydowali się na wykorzystanie tej największej wady terenu jako przewodniej idei projektowej – stworzenie anomalii urbanistycznej. W toku licznych, rozległych analiz urbanistycznych bezpośrednich terenów sąsiednich, a szerzej miasta Chorzowa i konurbacji górnośląskiej, stworzono unikatową formę urbanistyczną w centrum terenu opracowania. Zaprojektowano dziewięć kwartałów zabudowy perfekcyjnie zgeometryzowanych, opartych na planie kwadratów, ustawionych względem kardynalnych kierunków świata. Forma zabudowy, mimo, iż niewystępująca nigdzie w sąsiedztwie wynika bezpośrednio z kontekstu historycznego zabudowy śląskiej, jednocześnie podporządkowując się wzorcom urbanistycznym:
- kąty środkowe ulic i wewnętrznych podwórzy
- wysokość zabudowy w ludzkiej skali
- odpowiednia intensywność zabudowy
- wielofunkcyjność zabudowy i przestrzeni
- częściowe wyłączenie ulic z ruchu samochodowego, zaprojektowanie ulic przyjaznych rowerzystom i pieszym
Dominujące dziewięć kwartałów otoczono terenami zielonymi w formie plant. Pozostałe tereny powiązano funkcjonalnie, a także intensywnością zabudowy z obszarami do nich przyległymi, i tak:
- po stronie północnej proponuje się kontynuację zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej o niskiej intensywności
- po stronie zachodniej przewidziano zabudowę mieszkaniową o niskiej i średniej intensywności (domy bliźniaki, zabudowa szeregowa, budynki wielorodzinne do maksymalnie 4 mieszkań)
- po stronie południowej zaprojektowano zabudowę mieszkaniową wielorodzinną o wysokiej intensywności (budynki wielorodzinne z dopuszczeniem usług w parterach)
Na północ od kwartałów anomalii znajduje się przedłużenie ulicy Niedurnego na odcinku od ul. Łagiewnickiej do ul. Bytomskiej. Proponuje się wykonanie tej ulicy w formie bulwaru miejskiego z wprowadzeniem ruchu tramwajowego. Wzdłuż ulicy przewidziano zabudowę wielofunkcyjną z dominującą funkcją usługową o wysokiej i bardzo wysokiej intensywności. Zabudowa usługowa wzdłuż ulicy o dużym natężeniu ruchu ma za zadanie izolować tereny mieszkaniowe od hałasu oraz zanieczyszczeń.
Podobszar położony na północnym-wschodzie posiadający dostępność drogową od ul. Katowickiej, proponuje się zagospodarować analogicznie do funkcji występujących w sąsiedztwie, tj. na cele zabudowy sklepów wielkopowierzchniowych i hurtowni.
Oprócz komunikacji kołowej projektuje się trasę kolejową z przystankiem w okolicy parku, rozwój sieci tramwajowej oraz stworzenie węzła przesiadkowego. Na węzeł składają się następujące elementy: przystanek kolejowy, przystanek tramwajowy, przystanki autobusowe, parkingi rowerowe, parkingi samochodowe typu „park&ride” oraz „kiss&ride”.
W zakresie detalu architektonicznego proponuje się ujednolicone formy małej architektury – oprawy oświetleniowe, posadzkowe oraz słupy, ławki, detale posadzek, obrzeży wodnych, zagospodarowanych pasów zieleni. Elewacje budynków „anomalii” proponuje się wykonać z ceramiki budowlanej (cegła licowa w kolorze białym i czarnym) ze względu na złoża gliny występujące na terenie objętym projektem. Stosowanie materiałów rodzimych buduje tożsamość miejsca, jest przyjazne ekologicznie (niski odcisk CO2), nawiązuje do historii terenu.
Po stronie wschodniej od anomalii przewiduje się stworzenie parku wraz ze stawem oraz budynkiem o swobodnym rzucie i funkcji kulturalnej, rekreacyjnej lub usług publicznych z zakresu szkolnictwa. Park zaprojektowano jako przestrzeń wielofunkcyjną - rekreacyjno-kulturalno-sportową, miejsce spotkań przede wszystkim z zielenią, a także ze sztuką i kulturą, miejsce na odpoczynek oraz aktywność, miejsce dialogu społecznego. Alternatywną propozycją wykorzystania nowej powierzchni usługowej jest stworzenie inkubatora przedsiębiorczości. Budynek o takiej funkcji miałby znaczenie nie tylko lokalne - tworząc nowe miejsca pracy dałby również szansę na aktywizację mieszkańców sąsiednich terenów oraz zredukowanie problemów ekonomicznych i społecznych tej dzielnicy Chorzowa.
Place zabaw, park linowy, skatepark, lodowisko, siłownia zewnętrzna – funkcje sportowo-rekreacyjne; skierowane są głównie do dzieci i młodzieży, jednak jednocześnie aktywizują rodziców oraz dziadków, którzy chętnie skorzystają
